Tijdens de sessie besprak klimaatpsycholoog Sara Wortelboer de wederzijdse invloed van het klimaat en menselijk gedrag. Hoe kunnen we een brede beweging op gang brengen en zoveel mogelijk mensen betrekken bij klimaatoplossingen? We hebben gezamenlijk de belemmerende en stimulerende factoren in kaart gebracht, en een aantal modellen besproken die nuttig kunnen zijn om gedragsverandering te stimuleren.
Modellen om gedragsinterventies te sturen
- I LOVE-procesmodel
Dit stappenplan helpt om een effectieve gedragsinterventie te ontwerpen. De stappen zijn:
- Inventariseer: Breng het huidige gedrag van je doelgroep in kaart.
- Leef je in: Begrijp de doelgroep beter. Wat zijn hun wensen, behoeften en belevingen?
- Ontwerp je interventie: Bedenk een plan om het gewenste gedrag te bevorderen.
- Voer uit: Zet de interventie in gang.
- Evalueer: Controleer of de interventie heeft geleid tot het gewenste gedrag.
- EAST-model
Dit model helpt om te checken of een interventie volledig is en effectief kan zijn. EAST staat voor:
- Easy (Gemakkelijk): Is het gedrag dat je wilt veranderen makkelijk uitvoerbaar? Denk aan hoe toegankelijk het is, zoals de aanleg van een groen dak.
- Attractive (Aantrekkelijk): Hoe leuk of aantrekkelijk is de handeling? Zijn er incentives?
- Social (Sociaal): Wordt het gedrag gestimuleerd door sociale interactie, zoals bij een buurtproject met een gezamenlijke activiteit?
- Timely (Goed getimed): Is het gedrag op het juiste moment gepromoot, bijvoorbeeld bij het vervangen van een dak?
- CMO-B Model
Dit model analyseert de drie belangrijkste factoren die gedrag beïnvloeden:
- Capaciteit: Fysieke en mentale capaciteit om het gewenste gedrag uit te voeren. Wat zijn de vaardigheden en kennis van de doelgroep, en staan er eventuele handicaps in de weg?
- Motivatie: Bewuste en onbewuste motieven spelen een rol. Hoe ziet de doelgroep het gedrag dat van hen gevraagd wordt? Hebben ze er een positieve of negatieve houding tegenover?
- Omgeving: De fysieke, sociale en digitale omgeving waarin iemand zich bevindt, kan een belangrijke invloed hebben. Denk hierbij aan werkplekken, sociale netwerken en de helderheid van digitale informatie.
- Behaviour (Gedrag): Het uiteindelijke gedrag dat je wilt veranderen of bevorderen.
Praktische vraag: de capaciteitsuitdaging in Amsterdam-Zuidoost
Khymo vroeg zich af hoe we mensen in Amsterdam-Zuidoost tot gewenst gedrag kunnen aanzetten, wanneer de omgeving en motivatie wel op orde zijn, maar er vaak onvoldoende capaciteit lijkt te zijn. Deze wijk is een van de regio’s die het meeste impact ervaart van klimaatverandering. Waar ligt de grens tussen het stimuleren van mensen en het uitvoeren van het werk voor hen?
Sara Wortelboer: Volgens de Innovatietheorie van Rogers is het niet altijd effectief om je te richten op de achterblijvers (de zogenaamde “laggards”). Het is beter om te focussen op groepen die wél de capaciteit en motivatie hebben om te veranderen. Door laagdrempelige voorbeelden te geven en voortdurend zichtbaar te maken hoe verandering mogelijk en noodzakelijk is, kun je stap voor stap vooruitgang boeken.
Een ander belangrijk punt is dat je bepaalde acties kunt combineren. Bijvoorbeeld: koppel isolatiemaatregelen aan duurzame energieoplossingen, zodat mensen in één keer meerdere stappen nemen richting een duurzamer huis.
Discussiepunten uit de sessie:
- Doelgerichte subsidies: Iemand uit de groep stelde voor om subsidies niet meer voor iedereen beschikbaar te maken, maar deze specifiek te richten op de groepen die ze het hardst nodig hebben.
- Verhalen van de doelgroep: Een andere deelnemer noemde het voorbeeld dat je een commercieel medewerker of bewoner het verhaal over verduurzaming moet laten vertellen, in plaats van de gemeente. Dit kan veel effectiever zijn.
Conclusie
Er zijn tal van redenen waarom mensen weerstand kunnen bieden aan verandering, maar met de juiste modellen en voorbeelden kunnen we inzicht krijgen in de oorzaken en oplossingen. De belangrijkste lessen uit de sessie waren:
- Maak gedragsverandering eenvoudig en zichtbaar.
- Laat de doelgroep zelf hun verhaal vertellen.
- Soms is het onvermijdelijk dat bepaalde groepen meer tijd nodig hebben of niet direct bereikt kunnen worden. Gedragsverandering is een proces dat niet bij iedereen even snel zal gaan.
