Welke invloed heeft groen op je gezondheid?
Op 4 september was Jelle de Jong te gast bij het Rooftop Symposium 2020 en vertelde hij over groen en maatschappelijk vastgoed. Zoals je van ons vaak hoort, hebben groene daken vele voordelen. Zo zijn ze onder andere goed voor onze gezondheid. Maar hoe zit dat precies? In dit interview laten wij een kenner aan het woord om de invloed van groen op je gezondheid haarfijn uit te leggen.
Even in het kort: Wie ben je?
Ik ben Jelle de Jong en ik ben al 10 jaar algemeen directeur bij IVN. Onze missie is om mensen op een laagdrempelige manier de natuur te laten leren kennen. Zodat ze er zorg voor dragen en ervaren dat de natuur hen goed doet.
Waarom is groen zo belangrijk?
De mens heeft zich in én samen met de natuur ontwikkeld. Het grootste deel van het bestaan hebben we moeten overleven in de natuur. Maar na de periode van jagers en verzamelaars en de snelle ontwikkelingen in de landbouw hebben wij de natuur juist aan ons ondergeschikt gemaakt.
Sinds 2008 wonen er steeds meer mensen in steden. In Nederland woont het grootste deel van de bevolking binnen de bebouwde kom. We lopen nu tegen het probleem aan dat de versteende omgeving beperkingen heeft. Dit kun je terugzien in de fysieke kenmerken van mensen, denk aan diabetes en overgewicht omdat mensen te weinig bewegen. Maar ook op mentaal en emotioneel gebied worden mensen beperkt door de stedelijke leefomgeving.
In het rapport ‘wat natuur voor je doet.’ zet wetenschapsjournalist Marc Mieras op een rijtje wat wetenschappelijk onderzoek ons vertelt over de rol van natuur om gezond, sociaal, productief, vrolijk en vitaal te zijn. Zo blijkt: hoe meer groen, hoe minder ziektes. Met 10% meer groen binnen een straal van 10 km is de kans op angst, depressie en stressstoornissen aanzienlijk kleiner. Dit geldt vooral voor de lagere inkomensgroepen. Deze mensen wonen namelijk in minder groene gebieden en hebben relatief minder middelen om deze groene gebieden op te zoeken.
Hoe beïnvloedt groen onze hersenen?
Groen zorgt voor meer rust. Duitse wetenschappers hebben onderzoek gedaan naar de invloed van zowel een stedelijke als een groene omgeving op de manier waarop mensen omgaan met sociale druk. Hierbij is de werking van de hersenen door middel van een hersenscan bekeken. Uit deze scans is gebleken dat bij iemand uit de stad de singularis, oftewel het ‘piekercentrum’, actiever is dan bij iemand die buiten de stad woont. Het piekercentrum is een plek in de hersenen dat waarschuwt wanneer er iets fout gaat.
Door meer activiteit in het piekercentrum raakt de hoeveelheid dopamine in je lichaam sneller op. Dopamine is een stofje dat door onze hersenen wordt geproduceerd. Dopamine zet ons aan om dingen te doen, en het is één van de belangrijkste stofjes die ervoor zorgt dat we ons kunnen concentreren en dingen kunnen bereiken. Daarnaast is dopamine belangrijk voor je stemming en humeur. Als de dopamine batterij bijna leeg is, word je erg prikkelbaar. Zo kun je een korter lontje krijgen en minder goed tegen kritiek kunnen.
Een onderzoek naar oogbewegingen legt uit hoe de dopamine reserve in je lichaam minder wordt. Het blijkt dat bij het kijken naar een foto van een stad, het stofje sneller opraakt dan wanneer je kijkt naar een foto van een bos. Er zijn namelijk allerlei prikkels waar je aandacht naartoe gaat. Mensen in de stad raken hierdoor sneller in een negatieve neerwaartse spiraal. Je ben namelijk al moe van alle prikkels en omdat je reserve daardoor leeg is, heb je ook geen energie om een wandeling in de natuur te maken. In tegenstelling tot de stedelijke drukte, kom je tijdens het kijken naar een natuurfoto meer tot rust en zal ook de dopamine reserve minder snel leeg raken. Hierdoor heb je meer aandacht voor de foto en ben je ook minder geprikkeld.
Kort samengevat: door bepaalde patronen in de natuur (of afbeeldingen daarvan) is er minder activiteit in het ‘piekercentrum’ in de hersenen en ontstaat er meer rust. Dit is een natuurlijke verklaring van de relatie tussen groen en gezondheid, maar er zijn ook fysieke factoren. Boslucht zit namelijk vol met fytociden dat wordt uitgestoten door bomen. Dit stofje beschermt bomen tegen schimmels, maar mensen lijken er ook goed op te reageren. Het versterkt namelijk het immuunsysteem en we worden er vrolijker en minder gestrest van.
Welke invloed heeft groen in zorgcentra?
Het IVN heeft zich de afgelopen tijd gericht op ouderen in verzorgtehuizen. Samen met de buurt, de gemeente en de postcodeloterij hebben we 100 instellingen vergroend. Zowel van binnen met groene wanden als buiten met beleeftuinen.
Uit onderzoek van de Universiteit van Wageningen naar de invloed van groen in zorgcentra is gebleken dat het ziekteverzuim van medewerkers daalt en het medicijngebruik van patiënten vermindert. Vooral psychofarmaca zijn minder nodig als mensen meer tijd doorbrengen in een groene omgeving. Psychofarmaca zijn medicijnen die ingezet worden bij de behandeling van mensen met een psychiatrische aandoening of psychologische problemen. Het gebruik van groene daken bij zorgcentra is dus een primaire zorginterventie. Het is onderdeel van de zorg en de healing environment van zowel de patiënten, familie en werknemers. Een healing environment is een omgeving die zich er op richt om het welzijn te bevorderen en stress te verminderen. Zodat mensen rustiger worden en meer tot zichzelf komen.
Hoe gaat het volgens jou met de revolutie op de daken?
Het is nog steeds erg moeilijk om groen in het systeem te krijgen van de zorg, primair onderwijs en gebiedsontwikkeling. Het aspect van groen komt meestal te laat aan bod. Alles begint met een goede visie en het stellen van de juiste prioriteiten. In algemeen zin komt verandering het best tot stand als je mensen laat zien hoe het anders kan. Door bijvoorbeeld positieve voorbeelden te creëren en mensen te laten denken: ‘dat wil ik ook.’
